Als maker krijg je te maken met uitdagingen die verder reiken dan het najagen van je passie. Denk aan onduidelijke financiële afspraken, imitaties van werk of moeilijk te doorgronden contracten. De complexe wereld van auteursrecht kan best intimiderend zijn voor een zelfstandig maker. Hoe zorg je dat je sterk staat? Waarvoor moet je opletten? Lees hieronder twaalf tips van de sprekers!

Op de koele zomeravond van 19 juni 2024 opent Fay Breeman de derde van de reeks Studio Camera Sessies. Vandaag gaat moderator Luuk Heezen opnieuw in gesprek met drie beeldmakers. Dit keer vertellen Ruwan Heggelman, Monique Nolte en Vincent de Boer hoe zij omgaan met het eigendom van hun werk.

“Bij het voorbereiden van de avond vroegen we ons af: ‘hoe maak je een gesprek over rechten sexy?” De zaal reageert met gegrinnik. Twee uur lang praten over het recht klinkt droog. Toch leert de praktijk dat juridische kwesties onderdeel zijn van elke maakpraktijk. Het is waarschijnlijk af te raden de kwesties te serveren naast de aardbeien op een romantische date, maar saai is het evenmin.

Een goed idee kan succes opleveren

“Kaboutermetal,” moderator Luuk kijkt lachend naar de aftiteling op het witte doek achter hem, “ik had niet verwacht dat we dat voorbij zouden horen komen”. Het is mogelijk niet alleen de muziek onder de aftiteling die de verbazing oplevert. Daarvóór zagen we de korte horrorfilm van filmmaker Ruwan Heggelman, genaamd Gnomes. In Gnomes maakt een kolonie kabouters op sadistische wijze een einde aan het leven van een in de val gelokte hardloper.

Opvallend aan de film zijn de ‘practical effects’ waarmee de sprookjesachtige ‘gore' is gemaakt. Ruwan en Richard Raaphorst (creatief producent) wilden zich hiermee differentiëren van de in (horror)film gebruikelijke CGI-effecten. “Er is iets fysieks waarmee je je kunt verbinden. Dat geeft een andere reactie dan bij CGI”. Dat bleek een goed  idee. Gnomes heeft internationaal vele prijzen en nominaties in de wacht gesleept. Inmiddels heeft Ruwan contact met een Hollywood-studio om een speelfilm te ontwikkelen.

Tip 1: Als je een mail ontvangt van een grote Hollywood-studio en denkt dat het wel spam moet zijn: stuur toch maar een antwoord.
Tip 2: Als je vanwege tijdsverschil laat in de avond een afspraak hebt, zorg voor een collega die je oppept en kruip achter je laptop.
Tip 3: Als je een deal sluit, huur een jurist of advocaat in om echt te snappen wat er in het contract staat.
Tip 4: Zorg dat je creatief gezien hetzelfde wil als je partners, voordat je een overeenkomst aangaat.

Het verschil tussen gelijk hebben en gelijk krijgen

Naast Luuk zit documentairemaker Monique Nolte, bekend van onder andere de  documentaires Trainman, Het beste voor Kees en Kees vliegt uit. Hierin volgt ze de inmiddels legendarische Kees Momma. “Is er iemand die Kees niet kent? Niemand?” vraagt Luuk. Uit de zaal klinkt gelach: natuurlijk kent iedereen Kees. In de drie documentaires is te zien hoe autisme de thuiswonende Kees belemmert om zijn volwassen leven te leiden. Monique volgt Kees al sinds 1997. Ondanks dat Kees en Monique elkaar al lang kennen, blijft werken met hem af en toe een uitdaging. “Als zijn pet verkeerd staat, is het lastig. Ik word er soms uitgezet.”

Ook het productieproces en de exploitatie van Het beste voor Kees waren een beproeving. Nadat een mondelinge afspraak over een fifty-fifty rechtenverdeling met een producent, niet in het onderlinge contract werd opgenomen, volgt een jarenlange strijd om een eerlijke inkomstendeling voor elkaar te krijgen. Niet alleen voor zichzelf, maar voor alle makers moet het systeem veranderd worden, zodat makers van hun werk kunnen leven. Monique maakt de vervolgdocumentaire Kees vliegt uit (en ook de documentaire NIKKI) in eigen beheer. Ook dat levert nog niet de eerlijke inkomsten op, waar Monique zo hard voor strijdt. “Het klinkt als het welbekende verschil tussen gelijk hebben en gelijk krijgen,” zegt Luuk. “Misschien wel,” beaamt Monique.

Tip 1: Leg je mondelinge afspraken vast op papier en teken niets waar je het niet mee eens bent.
Tip 2: Sta voor je principes, als je een film maakt waar veel mensen naar kijken, is het eerlijk dat je daar als maker ook van profiteert.
Tip 3: Steun elkaar onderling en dwing collectief betere contracten af.
Tip 4: Als je je uitspreekt, bedenk welke gevolgen het kan hebben voor jouw carrière.

Wees je bewust van je waarde

“Ik zit in de filmcontext, maar ben geen filmmaker,” legt Vincent de Boer uit. Als  tekenaar, schilder en kalligraaf maakt Vincent kunstwerken en ontwerpt kalligrafie, onder andere voor Apple en Hyundai. Ook won hij in 2021 de debuutprijs op het Nederlands Film Festival met zijn stop-motionfilm The Stroke. "Ik had geen Adobe of Premiere. Ik zette eerst steeds 300 jpegs achter elkaar op de computer”.

Niet alleen dit maakt het ontwikkelingsproces van The Stroke bijzonder. In een filmfragment zien we Vincent aan een gigantische houten installatie. Hij tekent in de lengte op een grote rol papier. Elke keer als zijn een stuk papier vol is, rolt hij het handmatig naar achteren. Als beeldend kunstenaar krijgt Vincent vaak te maken met auteursrechten. De afgelopen tien jaar komt het steeds vaker voor dat mensen kunst reproduceren of imiteren en met grote opdrachtgevers voert hij stevige onderhandelingen.

Tip 1: Imitatie is een legitiem middel om geïnspireerd te raken, maar maak er niet je trademark van, want Artificial Intelligence zit je op de hielen.
Tip 2: Wees in een onderhandeling niet tevreden met elk aanbod, maar vecht voor wat je waard bent.
Tip 3: Ga niet in zee met partijen die geen verstand van zaken hebben, goede partners doen hun research.
Tip 4: Wees eerlijk over wat een carrière als kunstenaar betekent. Soms heb je een succesvolle deal, soms kan je alleen een twee-euro-pizza halen bij de supermarkt.

Meer events van Studio Camera

Na de zomer staan er nieuwe Sessies op de planning. De eerstvolgende vindt plaats op 24 september tijdens het Nederlands Film Festival. Houd de website in de gaten voor sprekers en de ticketverkoop!

‍